Hoa hồi Lạng Sơn sản vật xứ Lạng

Tháng 8, khi trời bắt đầu chuyển sang hanh khô thì những gia đình trồng hồi ở Lạng Sơn lại rục rịch vào mùa thu hoạch hoa hồi – thứ đặc sản nổi tiếng với lượng tinh dầu tốt, mùi thơm đặc trưng. Nhắc đến Lạng Sơn là nhắc đến sản phẩm hoa hồi. Hoa Hồi Lạng Sơn được coi là tài sản quốc gia, được Nhà nước bảo hộ vô thời hạn trên toàn lãnh thổ, và được đăng ký thương hiệu theo chỉ dẫn địa lý.

Cây Hồi không chỉ có ở Lạng Sơn mà còn được trồng ở một số tỉnh khác của nước ta  như Cao Bằng, Bắc Kạn, Quảng Ninh…và một số địa phương của Trung Quốc song do thiên nhiên ưu đãi về đặc điểm khí hậu và thổ nhưỡng của địa phương, sản phẩm Hoa Hồi Lạng Sơn vẫn được đánh giá là sản phẩm có chất lượng tốt nhất, hàm lượng tinh dầu cao và đặc biệt trong tinh dầu không có độc tố. Cây hồi phát triển tốt tại Lạng Sơn do phù hợp với loại đất và sinh trưởng ở địa hình cao. Người dân xứ Lạng gắn bó với rừng hồi kiểu cha truyền con nối. Trồng một lần và cho thu hoạch cả trăm năm sau.

      Tinh dầu hồi là nguyên liệu quý sản xuất thuốc xoa bóp, tiêu hóa, chế biến những đồ mỹ phẩm, hương liệu. Thân cây hồi có những hương vị đặc trưng như hạt giống, được ăn như rau. Hạt thì được chế biến và sử dụng trọng một số sản phẩm thực phẩm. Bột hoa hồi rất thích hợp cho việc làm bánh và là gia vị chủ yếu cho nhiều công thức nấu ăn như thịt vịt, thịt lợn… Ở Phương Tây, dầu được sản xuất bằng cách chưng cất hoa hồi, và tinh dầu hồi thường được cho vào một số loại rượu vang. Nó cũng là một loại hương vị trong các món tráng miệng và món nướng.

Trong y học cổ truyền, hoa hồi giúp cho việc kích thích tiêu hóa, đồng thời dùng để điều trị và giảm đau bụng. Vì thế, từ đầu thế kỷ 20, người Pháp đã xây dựng nhà máy chế biến tinh dầu hồi tại Lạng Sơn.

Đến những năm 80 của thế kỷ 20, cây hồi không được quan tâm do thị trường hẹp, không có đầu ra. Nhưng từ năm 1990 đến nay, hoa hồi mới lấy lại vị trí của mình và sản phẩm tinh dầu hồi được xuất khẩu sang Trung Quốc, Bắc Mỹ, châu Âu… để chế các loại dược phẩm và mỹ phẩm. Đặc biệt trong những năm gần đây, tinh dầu hồi được các nhà khoa học phát hiện, điều chế để sản xuất Tamiflu là thuốc đặc trị các bệnh cúm A/H1N1, H5N1, H3N2…

        Hoa hồi Lạng Sơn thực chất là quả, mỗi hoa gồm 5-8 cánh hình thoi xếp thành hình sao hoặc nan hoa. Loài cây này không mất nhiều công chăm sóc, chỉ việc lấy hạt hoặc cây con cắm xuống đất rồi để cây tự lớn. Thỉnh thoảng người dân đi phát quang cây bụi quanh gốc hồi, không cần phân bón. Một năm, câu hồi cho quả hai vụ là vụ Hồi tứ quý (tháng 3 đến tháng 4) vụ Hồi mùa thu (từ tháng 8 đến tháng 9), mỗi vụ kéo dài 3-4 tháng. Riêng diện tích hồi Lạng Sơn đã chiếm hơn 70% của cả nước. Diện tích rừng hồi toàn tỉnh hiện có khoảng 33.000 ha, trong đó hơn 10.000 ha đang cho thu hoạch, sản lượng hồi hàng năm của tỉnh đạt từ 6.000 đến 7.000 tấn hồi khô và 150 – 200 tấn tinh dầu.

      Nhiều năm qua, cây Hồi được xác định là cây kinh tế mũi nhọn và chiến lược lâu dài của tỉnh Lạng Sơn, là nguồn hàng hóa xuất khẩu chủ yếu của tỉnh. Vì vậy, để tạo điều kiện cho mặt hàng lâm sản này tham gia hòa nhập thị trường trong nước và thị trường quốc tế cũng như giúp cho việc bảo hộ cả người sản xuất và người tiêu dùng, cần thiết phải xây dựng và đăng ký bảo hộ Tên gọi xuất xứ hàng hóa cho sản phẩm Hồi Lạng Sơn.

Năm 2007, cây hồi đã được Cục sở hữu trí tuệ Việt Nam công bố quyết định đăng bạ tên gọi xuất khẩu hàng hóa, địa lý chỉ dẫn cho sản phẩm hoa hồi, được nhà nước bảo hộ, là tài sản quốc gia bất khả xâm phạm. Đây là việc làm cần thiết nhằm bảo vệ, phát triển nâng cao sản lượng và chất lượng Hoa Hồi cũng như chế biến, tiêu thụ sản phẩm Hồi hướng đến mục tiêu bảo vệ thương hiệu, phát triển bền vững loài cây đặc sản có giá trị kinh tế cao, đa tác dụng, xứng đáng với tiềm năng vốn có của nó.

      Tuy nhiên, vấn đề là quản lý và phát triển thương hiệu như thế nào để đảm bảo giữ được chất lượng và danh tiếng của sản phẩm vẫn là điều được các cơ quan ban ngành Lạng Sơn quan tâm bởi hiện nay sản phẩm Hồi xuất khẩu vẫn ở dạng thô với giá rẻ. Bên cạnh đó, hiện nay, hoa hồi Lạng Sơn chủ yếu được các tư thương xuất thô, giá rẻ sang thị trường Trung Quốc. Mạnh ai nấy làm, hoa hồi chỉ cần phơi khô, đóng bao tải là được đem đi xuất khẩu. Vì vậy, dẫn đến các tư thương tranh mua, tranh bán, làm cho người trồng hồi luôn bán ép cấp, ép giá hoa hồi.

      Để giúp người dân tiêu thụ sản phẩm hoa hồi, nâng cao giá trị sản phẩm, nâng cao kim ngạch xuất khẩu, nhiều năm qua, Công ty TNHH chế biến và xuất khẩu nông lâm sản Lạng Sơn luôn là bạn đồng hành cùng người dân trồng hồi tỉnh Lạng Sơn. Công ty TNHH chế biến và xuất khẩu nông lâm sản Lang Sơn mới được thành lập từ năm 2011, hiện là công ty duy nhất của Lạng Sơn thu mua hồi tận gốc, chọn lọc, phân loại với dây chuyền sản xuất công nghệ cao, tạo ra các sản phẩm hồi cánh và tinh dầu hồi nguyên chất đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Đến nay, công ty đã có 60 công nhân và 2 cơ sở sản xuất.

Doanh thu năm 2014 đạt 40 tỷ, 6 tháng đầu năm 2015 cũng đã đạt con số tương đương. Thị trường tiêu thụ sản phẩm hồi của công ty không chỉ trong nước mà còn vươn rộng ra xuất khẩu ở một số thị trường khác như: Ấn Độ (chiếm 80%), Malayxia, Inđônêxia, Anh, Pháp… và tiến tới là thị trường Nga và một số thị trường khác.

Việc tìm kiếm và mở rộng thị trường tiềm năng vẫn luôn được lãnh đạo công ty chú trọng quan tâm với nhiều cách thức khác nhau: kết nối với các tổ chức xúc tiến thương mại để tìm kiếm và khảo sát các thị trường mới có tiềm năng như thị trường Bắc Âu, Nga…, tham gia các hội chợ trong nước và quốc tế để khẳng định uy tín thương hiệu của sản phẩm hoa Hồi Lạng Sơn nói riêng và các đặc sản khác của địa phương nói chung.

Đây là cơ hội để hồi và các sản phẩm chế biến từ hoa hồi Lạng Sơn trở thành địa chỉ tin cậy vươn xa ra thị trường trong và ngoài nước, góp phần giúp người dân các dân tộc trong tỉnh xóa đói, giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống.